Cù Tuấn, biên dịch
16-7-2023
Tóm tắt: Vào đầu cuộc phản công, Ukraine đã mất tới 20% vũ khí và xe thiết giáp. Tỷ lệ này giảm xuống khi quân Ukraine tấn công chậm lại và các chỉ huy của họ thay đổi chiến thuật.
Theo các quan chức Mỹ và châu Âu, trong hai tuần đầu tiên của cuộc phản công thảm liệt của Ukraine, có tới 20% vũ khí mà quân Ukraine đưa ra chiến trường đã bị hư hại hoặc phá hủy. Các thiệt hại bao gồm một số cỗ máy chiến đấu đáng gờm của phương Tây – xe tăng và xe bọc thép chở quân – mà quân Ukraine dùng để đánh trả quân Nga.
Các quan chức cho biết, tỷ lệ tổn thất đáng kinh ngạc này đã giảm xuống còn khoảng 10% trong những tuần tiếp theo, giúp bảo toàn thêm binh lính và trang bị cần thiết cho đợt tấn công lớn mà quân Ukraine cho rằng vẫn sẽ diễn ra.
Một số cải thiện là do quân Ukraine đã thay đổi chiến thuật, tập trung nhiều hơn vào việc tiêu diệt quân Nga bằng pháo và tên lửa tầm xa hơn là lao đầu vào các bãi mìn và hỏa lực của đối phương.
Nhưng tin tốt đó che giấu một số thực tế nghiệt ngã. Tổn thất đã giảm đi vì bản thân cuộc phản công đã chậm lại – và thậm chí dừng hẳn ở một số nơi – khi các binh sĩ Ukraine phải chống lại hệ thống phòng thủ đáng gờm của Nga. Và bất chấp những tổn thất này, quân Ukraine cho đến nay chỉ tiến thêm được 5 trong số 60 dặm (8km/100km) mà họ hy vọng sẽ vượt qua để tiến đến vùng biển ở phía nam, và chia đôi lực lượng Nga.
Một binh sĩ Ukraine cho biết trong một cuộc phỏng vấn tuần này rằng máy bay không người lái của đơn vị anh đã thu được cảnh quay nửa tá xe bọc thép phương Tây đã lọt vào trận địa pháo ở phía nam thị trấn Velyka Novosilka.
“Tất cả đều bị bắn cháy”, người lính tự nhận mình là Thượng sĩ Igor cho biết. “Mọi người đang hy vọng vào một bước đột phá lớn”, anh nói, đồng thời đề nghị rằng những người đang chỉ trích chiến dịch từ rất xa hãy đánh giá cao tầm quan trọng của những tiến bước chậm và ổn định.
Nga đã có nhiều tháng để chuẩn bị cho cuộc phản công, và chiến tuyến đã được gài đủ loại mìn, bẫy xe tăng và một lượng quân nấp kỹ trong công sự, trong khi máy bay không người lái do thám và trực thăng tấn công của Nga tuần tra trên không với tần suất ngày càng tăng.
Với những công sự đó, các chuyên gia cho rằng, không có gì ngạc nhiên khi Ukraine chịu tổn thất tương đối nghiêm trọng trong giai đoạn đầu của chiến dịch.
Tuần này, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thừa nhận rằng đã có một thời gian chiến dịch phải tạm dừng trong vài tuần trước, nhưng ông đã đổ lỗi cho việc thiếu thiết bị và đạn dược, đồng thời kêu gọi các đồng minh phương Tây đẩy nhanh tốc độ giao vũ khí.
Các quan chức Mỹ thừa nhận sự tạm dừng đó và nói rằng quân Ukraine đã bắt đầu tấn công trở lại, nhưng thận trọng hơn, thành thạo hơn trong việc tránh các bãi mìn và lưu tâm đến các rủi ro thương vong. Họ nói rằng với đợt chuyển giao bom chùm từ Mỹ, tốc độ tấn công có thể tăng lên.
Bộ trưởng Quốc phòng Anh, Ben Wallace, cho biết hôm thứ Tư: “Chiến dịch bây giờ không nhanh như trước, nhưng nó không chậm tiến độ một cách quá mức. Nó đang làm điều mà bất kỳ ai khác sẽ làm khi phải đi qua các bãi mìn trên đường tới phòng tuyến của Nga”.
Các điểm nóng tập trung vào các cánh đồng nông trại ở miền nam Ukraine, nơi phần lớn các cuộc phản công đang diễn ra. Ở đó, xe chiến đấu Bradley, được quân Ukraine thèm muốn từ lâu, đã phải chạy qua mìn chống tăng hàng ngày, những người lính đã chiến đấu trên xe cho biết.
Những chiếc xe nặng khoảng 34 tấn này được thiết kế để chở lính bộ binh đi qua các khu vực dễ bị bắn hoặc dễ bị pháo kích. Một khe nối phía sau có thể mở ra để binh lính đổ ra và chiến đấu. Để lập kế hoạch cho cuộc phản công, những người lính lái xe Bradley có nhiệm vụ chở binh lính băng qua những cánh đồng trống để tiến đến các chiến hào và boongke của Nga.
Những chiếc xe Bradley đã hoàn thành tốt một phần công việc của mình; lớp giáp dày của chúng đã bảo vệ tốt cho hầu hết binh lính sống sót sau nhiều vụ nổ mìn mà ít bị thương.
“Tai bạn ù đi và những thứ bên trong xe bay tứ tung”, binh nhì Serhiy cho biết. Anh đã sống sót sau một vụ nổ như vậy vào tháng trước khi chiến đấu ở phía nam thị trấn Orikhiv thuộc vùng Zaporizhzhia. Nhưng trong nhiều trường hợp, các vụ nổ đã làm xe thiết giáp này bị hư hại nghiêm trọng, khiến chúng hoàn toàn bất động trước khi chúng có thể tiến đến sát phòng tuyến của quân Nga.
Các chuyên gia quân sự từ lâu đã nói rằng 15 dặm (20km) đầu tiên của cuộc phản công sẽ là khó khăn nhất, vì quân tấn công thường cần sức mạnh gấp ba lần — dù là về vũ khí, nhân sự hay cả hai — so với quân phòng thủ.
Tướng Valery Zaluzhny, sĩ quan quân đội hàng đầu của Ukraine, bày tỏ sự thất vọng rằng Ukraine đang phản công mà không có máy bay chiến đấu F-16 của phương Tây, mà Mỹ chỉ vừa mới đồng ý cho phép đào tạo các phi công Ukraine, nhưng dự kiến sẽ không được chuyển giao ít nhất trong vài tháng. Điều đó khiến quân đội Ukraine dễ bị trực thăng và pháo binh Nga tấn công.
Các nhà phân tích quân sự cảnh báo rằng vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận chắc chắn về cuộc phản công. Camille Grand, một chuyên gia quốc phòng tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu và là cựu trợ lý tổng thư ký NATO, cho biết: “Điều đó không có nghĩa là nó sẽ thất bại”.
Tuy nhiên, ông nói thêm, việc không có ưu thế trên không và hệ thống phòng không mà máy bay phương Tây có thể cung cấp cho cuộc tấn công của Ukraine, có nghĩa là “tỷ lệ thương vong có thể cao hơn so với các cuộc xung đột thông thường khác”.
Con số chính xác về vũ khí và phương tiện bọc thép đã bị phá hủy trong cuộc phản công, trái ngược với việc “làm mất tính cơ động” mà còn có thể được sửa chữa, là bí mật được bảo vệ chặt chẽ và các quan chức Mỹ không đưa ra con số thô, mặc dù họ đã đồng ý về tỷ lệ phần trăm của vũ khí khí tài bị mất. Nhưng sự kết hợp giữa dữ liệu nguồn mở và ước tính chính thức có thể cung cấp một cái nhìn sơ qua về tỷ lệ vũ khí bị phá hủy, đặc biệt là trong thời gian đầu.
Lữ đoàn cơ giới số 47 của Ukraine, một trong ba đơn vị được phương Tây trang bị và huấn luyện, được triển khai sớm trong chiến dịch, đã được nhận 99 chiếc xe bọc thép Bradley, theo kế hoạch phản công của quân đội Mỹ bị rò rỉ từ tháng 2 – vẫn là kế hoạch gần đây nhất được tiết lộ công khai.
Dữ liệu từ Oryx, một trang phân tích quân sự chỉ tính những thiệt hại mà nó đã xác nhận trực quan, cho thấy 28 trong số những chiếc Bradley đó đã bị bỏ lại, hư hỏng hoặc bị phá hủy, bao gồm 15 chiếc tại một ngôi làng ở tỉnh Zaporizhzhia vào ngày 8 và 9 tháng 6 khi Lữ đoàn 47 bị máy bay trực thăng tấn công khi bị mắc kẹt trong một bãi mìn. Sáu chiếc Bradley khác được báo cáo là đã bị bỏ lại hoặc bị phá hủy ở Mala Tokmachka vào ngày 26 tháng 6, nhưng các nhà nghiên cứu của Oryx cho biết những tổn thất này đã xảy ra trước đó, mặc dù không rõ chính xác là khi nào.
Cho rằng Lữ đoàn 47 là lữ đoàn duy nhất ban đầu dự kiến tiếp nhận xe bọc thép Bradley, điều đó có nghĩa là gần một phần ba số phương tiện ban đầu đã bị mất – gần như tất cả số xe này trừ bảy chiếc đã bị tiêu diệt tại cùng một chiến trường.
Dylan Lee Lehrke, một nhà phân tích của công ty tình báo an ninh Janes của Anh, cho biết: “Có khả năng quân Ukraine đã bị tổn thất ở mức độ này”, đồng thời cho biết thêm rằng mức độ vũ khí bị mất “đáng kể” nói chung là dấu hiệu của các cuộc chiến tranh tiêu hao như cuộc chiến ở Ukraine.
Dữ liệu của Oryx cho thấy chỉ có 24 xe tăng bị mất trong cả tháng 6, bao gồm một số từ kho vũ khí của chính Ukraine bên cạnh những xe tăng do các đồng minh phương Tây cung cấp.
Dữ liệu cho thấy 10 trong số đó là xe tăng Leopard và thiết bị rà phá bom mìn do Đức sản xuất. Có lẽ, chúng đã bị tiêu diệt trong trận chiến với Lữ đoàn cơ giới số 33 của Ukraine, một trong ba đơn vị được triển khai sớm trong cuộc phản công, và được dự kiến nhận 32 chiếc Leopard trong tài liệu kế hoạch của Mỹ từ ngày 28 tháng 2.
Điều đó có nghĩa là lữ đoàn này đã mất 30% số xe tăng Leopard mà họ được giao — tất cả, trừ hai trong số chúng trong tuần chiến đấu đầu tiên, theo dữ liệu của Oryx.
Các nhà chức trách Ukraine cho biết cho đến nay, quân Ukraine đã tiến sâu nhất vào các khu vực phía nam của vùng Donetsk, nhưng cách tiền tuyến cũ ở Velyka Novosilka không quá 5 dặm (8km). Cần phải tiến 55 dặm (88km) nữa mới tới được Biển Azov, một mục tiêu chính của cuộc phản công, vì nó sẽ cắt đôi cây cầu đất liền tới Crưm, phá hủy hệ thống hậu cần vốn đã yếu kém của Nga. Quân Ukraine cũng đang tiến công ở hai khu vực trong vùng Zaporizhzhia.
Đà tiến còn chậm hơn nữa tại địa phương gần Orikhiv ở vùng Zaporizhzhia, nơi phần lớn xe bọc thép Bradley và xe tăng Leopard đã phải chiến đấu trên một khu vực có địa hình đồng bằng trống trải, ít chỗ ẩn nấp. Ở đó, quân đội Ukraine chỉ tiến được khoảng một dặm (1,6km).